Due diligence: zorg voor mens en milieu in de toeleveringsketens
#CSDDD • 24/01/2023 • Koenraad Coel & Katelijne NorgaDe Europese instellingen beraadslagen over de Corporate Sustainability Due Diligence-richtlijn. Die zal bedrijven binnen enkele jaren verplichten om mensenrechten en het milieu te beschermen doorheen hun wereldwijde toeleveringsketens.
De kans bestaat dat de term due diligence - of 'passende zorgvuldigheid' - je al bekend in de oren klinkt. In de context van overnames, outsourcing en investeringen slaat het op een nauwgezet onderzoek naar mogelijke risico's die bij de andere onderneming spelen. Traditioneel ging de aandacht vooral naar een nauwkeurige en juiste boekhouding om geen onverwachte schulden of juridische problemen binnen te halen. Maar steeds meer houden financiële analisten ook rekening met risico's uit andere hoeken: gebrekkige IT-infrastructuur, slechte arbeidsomstandigheden, kwetsbaarheid voor de klimaatverandering, uitputting van grondstoffen of insectenplagen bijvoorbeeld.
De Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD) van de Europese Unie spitst de principes van dat soort risico-onderzoek toe op mensenrechten en milieu, en past ze toe voor alle grote bedrijven. Een groot bedrijf zal actief moeten zoeken naar de negatieve impacts die voortvloeien uit zijn activiteiten en die van alle mogelijke businesspartners die actief zijn in zijn toeleveringsketen (upstream). Ook onderaannemers of partners die het afgedankte product opslaan, verwijderen of ontmantelen (een deel
van de downstreamactiviteiten) worden meegenomen, maar het gebruik van het product of de dienst door consumenten niet. En het bedrijf moet zowel actuele impacts op mens en milieu als potentiële toekomstige impacts onderzoeken.
Concreet? Als een bedrijf problemen zoals kinderarbeid, uitbuiting, vervuiling of verlies aan biodiversiteit aantreft in zijn toeleveringsketen, dan zal het actie moeten ondernemen. De zwaarste impacts moeten eerst worden aangepakt, vervolgens de minder ernstige: die prioritering moet de aanpak haalbaar houden.
Wat we hier beschrijven is een voorstel dat de Europese Raad eind december 2022 heeft gedaan. In de originele tekst van de Europese Commissie stond nog expliciet de term ‘waardeketen’ (activiteiten in verband met de productie van goederen of de verlening van diensten inclusief alle upstream- en downstreamactiviteiten), nu spreken we over de ‘keten van activiteiten’. Bovendien hebben de lidstaten volgens de compromistekst de zeer gecontesteerde optie om, bij vertaling naar nationale wetgeving, de financiële instellingen buiten de CSDDD te houden. De compromistekst zwakt het initiële voorstel dus af.
Welke verplichtingen mag je verwachten?
De Europese Raad heeft in december een voorstel uitgewerkt. Dat komt neer op de volgende verplichtingen:
- Due diligence moet als leidend principe in het beleid en de managementsystemen ingevoerd worden.
- Due diligence omvat actuele en potentiële negatieve impacts.
- Het stopt niet bij het identificeren van de impacts, je moet ook preventief optreden om de impacts voortaan te voorkomen en actief oplossingen zoeken om problematische situaties actief aan te pakken. Je bent ook verplicht om de effectiviteit van die maatregelen te onderzoeken.
- Bedrijven moeten maximaal inzetten op betrokkenheid en samenwerking om de situatie van lokale arbeiders te verbeteren. Een nauwe opvolging van het due diligence-beleid wordt daarom verplicht, bedrijven moeten daartoe een klachtenprocedure opzetten. Handelsrelaties bruusk stopzetten is hooguit een laatste redmiddel omdat dan het inkomen van de lokale leveranciers wegvalt, en dat wil Europa voorkomen.
- Bedrijven moeten open communiceren over de impacts die ze veroorzaken en welke maatregelen ze treffen om die impacts aan te pakken.
- Als je impact gevolgen heeft voor de lokale gemeenschap of andere stakeholders, dan moet je een compensatie aanbieden. Het kan zowel gaan om een niet-financiële als een financiële compensatie. Of je een compensatie moet aanbieden, hangt af van de ernst en de scope van het voorval.
Boven op die verplichtingen zullen bepaalde grote bedrijven hun strategie en businessmodel expliciet in lijn moeten brengen met de doelstelling om de klimaatverandering te beperken tot 1,5 °C. Daarmee verwijst de CSDDD specifiek naar de Europese rapporteringsrichtlijn die vorig jaar werd uitgevaardigd, de CSRD.
Europa laat lidstaten ook de mogelijkheid om boetes op te leggen aan bedrijven die inbreuken plegen. Bedrijven zouden bovendien wettelijk aansprakelijk gesteld kunnen worden onder bepaalde voorwaarden.
Is de CSDDD op jouw bedrijf van toepassing?
Dat hangt af van de fase waarin we ons bevinden.
Fase 1: Drie jaar nadat de richtlijn in werking treedt, moeten grote bedrijven met meer dan 1000 werknemers en een wereldwijde omzet van meer dan 300 miljoen euro voldoen aan de CSDDD. Deze eerste fase – met een vrij hoge drempel – heeft de Europese Raad voorgesteld. De Commissie hield het bij twee fases.
Fase 2: Vier jaar nadat de richtlijn in werking treedt, moeten bedrijven met meer dan 500 werknemers en een wereldwijde netto-omzet van meer dan 150 miljoen euro de richtlijn respecteren.
Fase 3: Vijf jaar nadat de richtlijn in werking treedt, breiden de regels uit naar bedrijven met meer dan 250 medewerkers en een wereldwijde netto-omzet van 40 miljoen euro, maar enkel voor hoog-risicosectoren zoals landbouw, textiel en mijnbouw. De richtlijn geldt ook voor niet-Europese bedrijven die een omzet van meer dan 300 miljoen euro genereren op de Europese markt.
Kleine en middelgrote ondernemingen zijn in principe vrijgesteld. Als ze tot de waardeketen van een groter bedrijf behoren, zullen ze wel gevraagd worden om gelijkaardige inspanningen te doen. De richtlijn voorziet daarom in bijkomende steunmaatregelen voor kmo's.
Waarom is due diligence belangrijk?
Het belang van respect voor mensenrechten en milieu is niet alleen een zaak van moraliteit. We zien steeds vaker dat de toeleveringsketen van ondernemingen in het gedrang komt door de klimaatverandering, biodiversiteitsverlies, vervuiling, ontbossing … Ook sociale wantoestanden vormen een direct risico voor de reputatie en het functioneren van een bedrijf, denk maar aan de instorting van de Rana Plaza-textielfabriek. Door due diligence correct toe te passen, krijgen ondernemers ook zicht op de risico's waar ze zélf aan blootgesteld worden en kunnen ze preventief optreden. Zowel investeerders als consumenten verwachten dat soort risicomanagement nu van bedrijven, maar ze hebben er niet altijd voldoende zicht op.
Wanneer wordt de CSDDD van kracht?
Hulp nodig bij het zetten van de eerste stappen op het vlak van due diligence? Onze consultants helpen je hier graag bij. Contacteer ons op mail@pantarein.be.
Sinds de publicatie van dit artikel heeft ook het Europees Parlement haar standpunt over de Due Diligence-richtlijn gestemd. Die laatste tekst is grotendeels gelijk aan de versie waarop deze insight is gebaseerd, maar er zijn wel degelijk enkele nieuwe accenten. Pantarein brengt binnenkort een nieuwe update over de inhoud en vereisten van de Due Diligence-richtlijn. Neem in de tussentijd bij vragen gerust contact op via mail@pantarein.be.
Gerelateerde artikels
