Het klimaattransitieplan: een kritisch onderdeel van elk duurzaamheidsrapport

Na een CO2-voetafdruk en emissiereductiedoelen hebben grote bedrijven in Europa nu ook een klimaattransitieplan nodig voor hun duurzaamheidsrapport en -strategie. Waar gaat het precies over, en hoe pak je zo’n plan aan?

December 19, 2024
Datamanagement
Klimaat

CO2 en de klimaatverandering: ze vormen dé speerpunten van de CSRD, de rapporteringsrichtlijn die alle grote bedrijven in Europa verplicht om een jaarlijks ESG-rapport te publiceren. Europa wil als eerste continent ter wereld klimaatneutraal worden tegen 2050. Voor bedrijven brengt dat vaak een ingrijpende transformatie met zich mee. Daarom stelt de ESRS E1, de klimaatstandaard onder de CSRD, dat ondernemingen een ‘klimaattransitieplan’ moeten opstellen.

Het klimaattransitieplan werd al gebruikt door andere internationale raamwerken en certificaten, zoals de Taskforce for Climate Related Finance Disclosures (TCFD), het Carbon Disclosure Project (CDP) en het Science Based Targets initiative (SBTi). Via de CSRD en de CSDDD maakt het instrument nu zijn opwachting in het Europese beleid. Het is een van de pijlers van de CSDDD, de recente Europese richtlijn die de grootste Europese bedrijven verplicht om negatieve effecten op het vlak van mensenrechten, milieu en klimaat in hun waardeketen te identificeren, voorkomen en elimineren.

Wat is een klimaattransitieplan?

Een klimaattransitieplan is de strategische roadmap waarmee een bedrijf zijn CO2-emissies reduceert en zich aanpast aan diverse klimaatrisico’s. Het beschrijft hoe het bedrijf zijn activiteiten, assets en businessmodel zal transformeren om in lijn te zijn met de doelstellingen van het Klimaatakkoord van Parijs, namelijk klimaatneutraal zijn tegen 2050 en de opwarming van de aarde beperken tot maximaal 1,5°C. Daarnaast moet het klimaattransitieplan stakeholders tonen in welke mate het bedrijf afhankelijk is van steenkool-, olie- of gasgebonden activiteiten. Het plan is meer dan een wettelijke verplichting, het wordt een kritisch onderdeel van de toekomststrategie van elk bedrijf.

Naar een eigen klimaattransitieplan: onze aanpak

Een klimaattransitieplan opstellen is een uitdagende opdracht. Door die stap voor stap uit te voeren, wordt het hanteerbaar. Ons plan van aanpak voor onze klanten is afgestemd op de CSRD en bestaat uit de volgende stappen:

  1. Voetafdruk: voor je als bedrijf kunt nadenken over reductiemaatregelen, moet je weten hoeveel broeikasgassen (BKG) je uitstoot. Die berekening omvat de totale voetafdruk, inclusief je directe (scope 1) en indirecte (scope 2 en 3) emissies. Kies zeker een representatief basisjaar om je voetafdruk te bepalen, want alle vervolgstappen worden op deze nulmeting geënt.
  2. Targetsetting: op basis van je voetafdruk bepaal je emissiereductiedoelen voor 2030 en 2050, plus vijfjaarlijkse tussentijdse targets. Je BKG-doelen omvatten je hele voetafdruk, inclusief de scope 3-emissies die plaatsvinden in de upstream en downstream waardeketen, en die in de meeste gevallen het overgrote deel van je voetafdruk uitmaken. Overweeg science-based targets (SBTi) en bepaal geloofwaardige tussentijdse doelen.
  3. Decarbonisatieplan: om je BKG-targets te behalen, stel je een roadmap op met concrete maatregelen en hefboomprojecten. We noemen dat ook de ‘watervalgrafiek’. Het gaat onder meer om investeringen in hernieuwbare energie, elektrificatie of maatregelen voor BKG-reductie via supplychainmanagement (voor scope 3-emissies). Hou rekening met de verwachte bedrijfsgroei, want die veroorzaakt bijkomende emissies.
  4. Integratie in bedrijfsstrategie en businessmodel: in het klimaattransitieplan ligt de nadruk op concrete acties. Je kunt je BKG-reductietargets pas behalen als ze in de hele organisatie en bedrijfsstrategie worden ingebed. Alle strategische beslissingen over investeringen, innovaties, acquisities … moeten in lijn zijn met de emissiereductiedoelen. Daartoe zijn de volgende assessments nodig:
    1. Klimaatresilience-analyse: deze analyse bouwt voort op je dubbele materialiteitsanalyse, maar voegt klimaatscenario’s toe om de fysieke en transitierisico’s voor je onderneming diepgaander en exacter in kaart te brengen. Vervolgens bepaal je de weerbaarheid (of resilience)
    2. Beoordeling van locked-in emissies: dit assessment gaat na of en hoe locked-inemissies (zie kader) je reductiedoelen in gevaar kunnen brengen en een transitierisico kunnen veroorzaken. Is dat het geval, bekijk dan welke plannen er zijn om broeikasgas- en energie-intensieve activa en producten te beheren.
    3. Stakeholdermapping: deze oefening brengt in kaart welke stakeholders significant bijdragen aan je scope 3-emissies. Stel een actieplan op om hen te informeren en te engageren in het kader van je klimaattargets.
  5. Investeringen en financiering: stel een CapEx- en OpEx-plan op met betrekking tot je klimaatgerelateerde investeringen en financiering. Als je economische activiteiten onder de EU-taxonomie vallen, licht dan toe welke doelstellingen of plannen (CapEx en OpEx) je activiteiten op de EU-taxonomie zullen afstemmen.
  6. Validatie, audit en monitoring: de bestuurs-, leidinggevende en toezichthoudende organen keuren het klimaattransitieplan goed. Die buy-in en validatie zijn cruciaal om grip te krijgen op klimaatgerelateerde risico’s en opportuniteiten. Bovendien maken de CO2-reductietargets en het transitieplan deel uit van je ESG-audit. Een jaarlijkse toelichting moet tenslotte duidelijk maken hoe de uitvoering van het transitieplan vordert. Dit omvat onder meer een jaarlijkse meting en rapportering van de CO2-voetafdruk.
Voorbeeld van de ‘watervalgrafiek’ voor een voedingsbedrijf

Wat zijn locked-in emissies?

‘Carbon lock-in’ ontstaat als koolstofintensieve infrastructuur of assets langdurig in gebruik blijven en niet vervangen worden door alternatieven met een lagere uitstoot. Daardoor vertraagt de transitie naar een koolstofarme economie. De koolstofintensieve activa en verkochte producten van een onderneming blijven tijdens hun hele levenscyclus BKG-emissies veroorzaken. Locked-in emissies zijn schattingen van die toekomstige uitstoot.

Als een bedrijf bijvoorbeeld een gasgestookte boiler aankoopt, zal die tijdens zijn operationele gebruik aanhoudend broeikasgassen uitstoten. In je transitieplan moet je de BKG-emissies van deze installatie tijdens de hele levenscyclus zichtbaar maken. Het plan omvat de BKG-emissies van zowel operationele assets als geplande activa (voor de eerstvolgende vijf jaar).

Als je aan de CSRD moet voldoen, is een klimaattransitieplan verplicht. Het is ook essentieel voor de toekomststrategie van je bedrijf. Wist je dat er bij Pantarein een gespecialiseerd klimaatteam klaarstaat om de klimaattransitie van jouw bedrijf of organisatie te begeleiden? Laat je helpen en stuur jouw vraag naar mail@pantarein.be.