De drie belangrijkste termen bij het vastleggen van klimaatdoelstellingen worden vaak door elkaar gebruikt. Ten onrechte, vindt Kenneth Van den Bergh, medeoprichter van carbon accounting-specialist Carbon + Alt + Delete. Want net zero, klimaat- en CO2-neutraliteit zijn aparte begrippen, elk met andere implicaties. Hoog tijd om ze op een rijtje te zetten.
.jpg)
“Laat ons beginnen met de meest actuele term,” zegt Van den Bergh, “die de grootste impact heeft als je die als bedrijf of organisatie wilt claimen: net zero. Wil je net zero zijn, dan moet je in de eerste plaats alle zeven broeikasgassen uit het Kyotoprotocol meetellen in je uitstoot. Dus niet enkel CO2-emissies, maar bijvoorbeeld ook die van methaan en lachgas.”
“Die emissies moet je aanpakken in de drie scopes. Dat is de tweede voorwaarde. Dat wil zeggen: zowel de directe uitstoot in je eigen organisatie (scope 1), de indirecte uitstoot door de aankoop van elektriciteit en warmte (scope 2) als de uitstoot van de partners in je volledige waardeketen (scope 3). Emissies ‘aanpakken’ doe je door ze zoveel mogelijk te verminderen.”
Uitstoot die je niet kan vermijden, moet je compenseren. “Zo komen we bij de derde en laatste voorwaarde om van net zero te mogen spreken. Enkel compensatieprojecten die al aanwezige broeikasgassen uit de atmosfeer verwijderen, tellen mee. Zoals een bos planten niet al te ver van waar je organisatie actief is. Of koolstof afvangen op je eigen bedrijfsterrein.”
Net zero houdt dus niet in dat je helemaal niets meer mag uitstoten. De ‘netto’ in net zero betekent immers ‘na aftrek’. Je veroorzaakt wel nog emissies, maar die compenseer je volgens de regels van de kunst waardoor er na aftrek van die compensatie netto geen uitstoot meer overblijft.
Het tweede begrip, klimaatneutraliteit, gaat minder ver. Van den Bergh: “Om klimaatneutraal te zijn, moet je ook alle zeven broeikasgassen meetellen. Maar enkel in je eerste en tweede scope, en slechts beperkt in je derde scope. Dat is alleszins hoe de term vandaag geïnterpreteerd wordt.”
“Een ander belangrijk verschil zit in de compensatie van emissies die je niet kan vermijden. Naast het weghalen van broeikasgassen die al aanwezig zijn in de atmosfeer, mag je ook compenseren door te voorkomen dat ánderen die gassen gaan uitstoten, eender waar ter wereld. Zo kan je investeren in een windpark in India waardoor daar een steenkoolcentrale minder wordt gebouwd. Je merkt het: bij de stap van net zero naar klimaatneutraal wordt de gecompenseerde uitstoot steeds virtueler.”
“Wil je CO2- of koolstofneutraal zijn, dan hoef je alleen CO2-emissies mee te rekenen in je uitstoot. De andere broeikasgassen laat je buiten beschouwing. Voor de rest gelden bij dit begrip dezelfde voorwaarden als voor klimaatneutraliteit.”
Hoe komt het dat er zoveel onduidelijkheid is over de termen? “Het klopt dat net zero, klimaat en koolstofneutraliteit op één hoop gegooid worden”, zegt Van den Bergh. “De begrippen laten enige ruimte voor interpretatie en claims rond duurzaamheid worden nog niet systematisch geaudit. Daar komt bij dat CO2 voor veel bedrijven het enige of veruit het belangrijkste broeikasgas is dat ze uitstoten. Het onderscheid tussen koolstof en klimaatneutraal vervalt dus voor hen.”
Onze zuiderburen gaan definitief komaf maken met onterechte duurzaamheidsclaims. In Frankrijk zal het vanaf 1 januari 2023 namelijk verboden zijn om een product of dienst koolstofneutraal te noemen in reclame, tenzij de producent die claim hardmaakt op zijn website. Daar moet info komen over de emissies die veroorzaakt worden tijdens de hele levenscyclus, en verduidelijkt worden wat er gebeurt om die uitstoot te vermijden, te verminderen en uiteindelijk te compenseren. Een QR-code in de reclame of op de verpakking moet de info toegankelijk maken. Met het initiatief – dat de vorm kreeg van een uitvoeringsbesluit bij de Franse klimaatwet – wil het land greenwashing tegengaan. Op welke manier kan je als organisatie de verwarring doorbreken, zodat je geen onterechte claims maakt? “Ik zie twee eenvoudige oplossingen. Ten eerste kan je in je eigen communicatie duidelijk definiëren waarover het gaat. Welke broeikasgassen neem je mee in rekening, voor welke scopes en hoe compenseer je de uitstoot die je niet kan vermijden?”
“Een andere oplossing is werken met een standaard zoals PAS 2060. Dat is een methode ontwikkeld door de British Standards Institution: een erkend certificeringsbedrijf. De standaard beschrijft waaraan organisaties – of hun activiteiten, producten, diensten enzovoort – moeten voldoen om klimaatneutraliteit te mogen claimen. Andere standaarden hebben zich op die principes gebaseerd.”
Om PAS 2060 toe te passen, moet je drie stappen zetten. “Eerst breng je de broeikasgassen die je uitstoot in kaart, en dat voor de drie scopes. Daarna stel je een actieplan op met heldere reductiedoelstellingen, dat je consistent uitvoert. Enkel de uitstoot die nog overblijft, ga je compenseren. Dat mag alleen via gecertificeerde projecten. Compensatie wordt op die manier een tijdelijk sluitstuk van de klimaatstrategie van je bedrijf.”
Wil je zeker zijn dat je klimaatdoelstellingen bijdragen aan het klimaatakkoord van Parijs? Dan kan je ze laten valideren door het Science Based Targets-initiatief (SBTi), besluit Van den Bergh: “Zo heb je de garantie dat wat je doet als bedrijf een wetenschappelijk onderbouwde impact heeft. Het grote voordeel van het SBTi is dat het organisaties aanzet om transparant te zijn over hun uitstoot en hun doelstellingen. Het staat veel hoger aangeschreven om je bij SBTi aan te sluiten dan te claimen dat je klimaatneutraal bent zonder veel verduidelijking.”
Artikel van mei 2022, geüpdatet december 2023.
Carbon+Alt+Delete is een cloud-gebaseerde CO2-accounting software die wij gebruiken om op een efficiënte en geautomatiseerde manier de CO2-voetafdruk van onze klanten te berekenen en een coherent actieplan uit te stippelen. De software is gebaseerd op het Greenhouse Gas Protocol, incl. de Corporate Value Chain (Scope 3) Standard, en integreert emissiefactoren uit verschillende databases (bv. ecoinvent, IEA, AIB…).
